2024-03-29T10:54:07Z
http://www.javidankherad.ir/?_action=export&rf=summon&issue=17731
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1399
17
38
جایگاه ایمان، سلوک قلبی، و عقل در اندیشة پاسکال
شهین
اعوانی
پاسکال بنیان نهایی یقین را که همه چیز مبتنی بر آن است. این بنیان «خدای زنده»، یعنی کتاب مقدس است که در مسیح آشکار شد آیا چنین ادعایی درست است؟ در این صورت آیا او را باید «فیلسوف دین» نامید؟ او میگوید از طریق عقل و استدلال نمیتوان حقیقت را یافت. چنان دکارت این راه را رفت ولی به نتیجه نرسید. معمولاً پاسکال را در زمرة عقلگرایان شناختهاند اما آنطور که مقاله در صدد اثبات آن است، او یک «ایمانگرا» است ولی ایمان او «عقلی» نیست بلکه «ایمان قلبی» است. منابعی که قلب را به «دل» برگرداندهاند، در اشتباهاند. مقالة حاضر، موضوع دین و «ایمان قلبی» از منظر پاسکال؛ و نیز منطق و روشی را که او با استفاده از آن به این گونه «ایمان» و «فهم دین» نائل آمده، مورد بررسی قرار داده است؛ و در پارهای موارد مهم، دیدگاه پاسکال با دکارت نیز مقایسه میشود.
پاسکال
دکارت
عقل
عقلگرایی
ایمانگرایی
دین
قلب
2021
02
19
5
34
http://www.javidankherad.ir/article_128066_7a9f51de0a8e146f6fb79d270b929f95.pdf
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1399
17
38
ارکان اندیشۀ عرفانی ایمانوئل سودنبرگ
حبیب
بشیرپور
شهرام
پازوکی
چکیده:ایمانوئل سودنبرگ(1688-1772)، عارف مسیحی پروتستان، توانسته بود در سایة درک حقایق شهودی از ظواهر عالم مادی گذر کند و به شهود حقایق عالم واقع نائل آید و از این طریق به ساحت معناشناختی وقایع عالم ظاهر دست یابد. اندیشة عرفانی ایمانوئلسودنبرگ بر بنیاد سهاصل مهم شکل میگیرد. نخست اصلتناظر که رکن اصیل اندیشةعرفانی وی محسوب میشود، بهگونهای که حضور پنهان ایننظریه در ذیل دیگر آرأ وی نیز قابل ردگیری است. دومین رکن اندیشةعرفانی سودنبرگ در قالب ارائة تفسیری متفاوت از متن کتابمقدّس و با استفاده از مؤلفههای نمادشناسانه محقق میشود که در اینراستا منجر بهشکلگیری تفسیری تأویلگرایانه و نمادین از آیات کتابمقدّس میشود که درخور توجه اهلنظر و محققان است. وی در سومین رکن اندیشة عرفانی خود بهتبیین دورههای مختلف بشریت و چگونگی ارتباط انسان با عوالممعنوی میپردازد که حکایت از آغازی بسیار نورانی، و انجامی همراه با غربت و فراق و امیدوار بهرسیدن بهروشنایی دارد.
سودنبرگ
اصلتناظر
تفسیر باطنی
دورههای بشریت
رازهای بهشت
2021
02
19
35
62
http://www.javidankherad.ir/article_127967_9fa4bdf528142c5ee3a5e7cee7d7acf5.pdf
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1399
17
38
تحلیل انتقادی دیدگاه ابن تیمیه در باب وجود شناسی عرفانی
رضا
جلیلی
رحمان
بوالحسنی
این نوشتار به ارزیابی دیدگاه ابن تیمیه در باب وجود شناسی عرفانی میپردازد؛ از زمان طرح نظریه وحدت وجود در آثار ابن عربی، چیزی نگذشته بود که ابن تیمیه عَلَم تکفیر قائلان آن را در جامعه اسلامی برافراشت، لذا ابن تیمیه از اولین مخالفان و منتقدان آموزه وحدت وجود به حساب میآید؛ در این نوشتار که با روش توصیفی تحلیلی تلاش گردید بستری علمی برای نقد اندیشههای وی در موضوعات عرفانی فراهم شود. ابتدا نظرات و انتقادات ابن تیمیه به صورت تفصیلی درباب وجودشناسی عرفانی بیان گردیده سپس این انتقادات مورد ارزیابی شدهاند. ابنتیمیه وحدت وجود را همان اتحاد و حلول میداند و تمام اشکالات خود را بر همین رویه پیش میبرد؛ در حالیکه نظریه وجودشناسی عرفانی دارای مبانی، اصول و لوازم است. ابن تیمیه بدون توجه به زبان عرفان و مبانی آن با رویکرد ظاهرگرایانه به نقد وحدت وجود پرداخته است.
ابن تیمیه
ابن عربی
وجودشناسی
وحدت وجود
2021
02
19
63
92
http://www.javidankherad.ir/article_127969_bc61d9cb80a5ed6d2dd2c97ba3c00654.pdf
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1399
17
38
«ماهیت» در اندیشه قاضی سعید قمی
مهدی
حریری
سید محمود
یوسف ثانی
سید حسین
موسویان
بررسی دقیق و تفصیلی آثار قاضی سعید نشان میدهد اساساً «ماهیت» از نظر قاضی سعید، همان «ما به الشیء هو هو» یا ماهیت بالمعنی الاعم است و ماهیت به معنای «ما یقال فی جواب ماهو» مورد نظر وی نبوده است؛ ماهیت، همان حقیقت، ذات و صورت شیء و در تعبیر دیگر، «ماهیت شیء»، «وجود خاص شیء» استقاضی سعید در تبیین دو حکم از احکام ماهیت در نحوه تحقق ماهیت در عالم خارج، یعنی دو مسأله جعل و تشخص، نفس «ماهیت» را مجعول به «جعلبسیط» از ناحیه جاعل دانسته و هرگونه تقرر ماهیت، پیش از جعل جاعل را نفی مینماید و تشخص ماهیت را نیز به «جعل جاعل» میداند؛ لذا تحقق ماهیت، نیازمند عروض وجود بر ماهیت نخواهد بودقاضی سعید در تبیین نحوه تحقق ماهیت در عالم خارج، نفس «ماهیت» را مجعول به «جعلبسیط» از ناحیه جاعل دانسته و هرگونه تقرر ماهیت، پیش از جعل جاعل را نفی مینماید
قاضی سعید قمی
شناخت
ماهیت
ماهیت بالمعنی الاعم
جعل
2021
02
19
93
120
http://www.javidankherad.ir/article_127970_daa94b8ed11783d5d1f4a7ab4ae059f4.pdf
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1399
17
38
ترکیب اتحادی از منظر صدرالدین دشتکی
داود
حسینی
رضا
درگاهی فر
صدرالدین دشتکی، مبدع نظریۀ ترکیب اتحادی، معتقد است که هر ترکیب حقیقی اتحادی است. در این مقاله نخست بر پایة حاشیة قدیم و حاشیۀ جدید وی بر شرح تجرید قوشچی، دیدگاه او را دربارة چیستی و ویژگیهای ترکیب اتحادی تقریر کردهایم. او معتقد است در ترکیب اتحادی اجزای مرکب وجود بالفعلی ندارند و کثرت آنها تنها تحلیلی عقلی است. در گام بعد دو استدلال وی را به سود اتحادی بودن برخی ترکیبها صورتبندی کردهایم. در استدلال نخست، وی از حقیقی بودن ترکیب در موالید ثلاث و بالقوه بودن اجزای آنها اتحادی بودن را نتیجه گرفته است. استدلال دوم مبتنی بر صحت حمل میان اجزا و مرکب است. سپس سه اشکال بر این نظریه و پاسخ دشتکی بدانها را بیان کردهایم. در ضمن پاسخ به اشکالها، دشتکی علیت صورت برای ماده را علیت تحلیلی و اجزای مرکب اتحادی را غیرمستقلالوجود معرفی میکند. در بخش پایانی، عباراتی از بهمنیار را، که دشتکی بدان استشهاد کرده و میتواند از پیشینههای نظریۀ ترکیب اتحادی باشد، بررسیدهایم.
ترکیب اتحادی
ترکیب انضمامی
ماده و صورت
علیت تحلیلی
صدرالدین دشتکی
جلالالدین دوانی
بهمنیار
2021
02
19
121
147
http://www.javidankherad.ir/article_127971_f23cd5a453bb359d0a32b9a93778354b.pdf
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1399
17
38
روش انتاج قیاس شرطی اقترانی مشترک در جزء غیرتام از نگاه کشی، ابهری و خواجه نصیر
داود
حیدری
منطقدانان مسلمان از قیاس شرطی که جزء مشترک در آن غیرتام است، به دو روش متفاوت نتیجهگیری کردهاند. در این مقاله روشی که زین الدین کشی مبتکر آن است بررسی شده است. این روش از سوی منطق دانان بعدی شرح و بسط داده شده است. با بررسی اختلاف آراء در باره اقسام، شرایط انتاج، ضروب منتج و دلیل انتاج این نوع قیاس بدست میآید که اولاً اعتبار این قیاس مبتنی بر قیاسی است که جزء مقدمات آن در جزء تام مشترک اند و ثانیاً عدم تفکیل دستگاه استنتاجی منطق حملی و منطق شرطی و نیز دخالت دادن مضامین منطق حملی در تبیین ساختار قیاس شرطی انسجام دستگاه استنتاجی قیاسهای شرطی را از بین برده و فهم آن را دشوار کرده است. در پایان سعی شده است با شناسایی دو قیاس اصلی و پایه و نیز قواعد بکار رفته در اثبات قیاسهای غیرپایه، دستگاه استنتاجی نهفته در این روش آشکار شود.
: قضیه شرطی متصله
قیاس شرطی اقترانی
جزء مشترک
جزء تام
جزء غیرتام
2021
02
19
149
178
http://www.javidankherad.ir/article_127972_696d03545efc095b898738ee0d9f708b.pdf
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1399
17
38
پردیس آسمانی کوئِنلوئِن در تعلیم دائویی
اسماعیل
رادپور
در میان سنن دینی چین، خاصّه تعلیم دائویی است که به پردیسهای آسمانی توجّهی ویژه دارد و شرحی مفصّل از اوصاف آنها به دست داده است و بهصراحت میان صورت زمینی و صورت ملکوتی (یا صورت راستین: جِّنشینگ) پردیسها تمایز نهاده است. در این نوشتار، نگاهی میکنیم به آن دسته از گزارشهای سنّتی که اهتمام ویژهای به جغرافیای مثالی داشته است و خصایص عمومی پردیسهای ملکوتی را بررسی میکنیم. لیکن تأکید ویژه بر مهمترینِ این پردیسها یعنی کوئِنلوئِن است که در تعلیم دائویی آن را در جهتِ تمثیلی غرب و در عینِ حال در مرکز عالم تصویر میکنند. واپسین بخش این نوشتار به تحلیل معانی تمثیلی پردیسهای آسمانی اختصاص یافته است، از جمله، تمثیل کوه که نمودار محور جهانی است و نیز تمثیل آب که دالّ است بر شأن ملکوتی این پردیسها به اعتبار آنکه مقدورات ظهور جسمانی را در بردارند.
پردیس آسمانی
تعلیم دائویی
جغرافیای مثالی
حکمت جغرافیا
2021
02
19
179
202
http://www.javidankherad.ir/article_127973_a521768c95f4029d5e4f670808e2119c.pdf
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1399
17
38
تحلیل معنای اتوس در آرای هراکلیتوس (مطالعه موردی: قطعه 119ب هراکلیتوس)
کاملیا
طالعی بافقی
مریم
سلطانی کوهانستانی
اسماعیل
سعادتی خمسه
واژه اتوس (ethos) که نخست درآثار هنرمندان قرنهای هشتم تا پنجم پ.م در معنای جایگاه عادت، سرشت، شخصیت و شخصیتی فریبکار به کار رفته است، در آرای فلاسفه آن زمان و بیش از همه در آثار هراکلیتوس نیز دیده میشود اما معنای اتوس نزد هراکلیتوس، همواره محل اختلاف محققان بوده است و این اختلاف، بیش از همه در قطعه 119ب دیده میشود. با تحلیل دو اصطلاح کلیدی این قطعه، «دایمون» و «اتوس» مییابیم، «دایمون» در معنای «والاترین مرتبه هستی انسانی» و اتوس در معنای «سرشت الهی» است؛ سرشتی که کانون ربط و پیوند میان دایمون، حکمت و لوگوس است. از منظر هراکلیتوس، علیرغم تفاوت فاحش مرتبه اتوس و دایمون در تبعیت از حکمت که خود جزئی از نظام لوگوس است و فضیلت شمرده میشود، این امکان وجود دارد که انسان به مرحله دایمون در حد دنیوی عروج نماید؛ اما نیل به سرشت کامل الهی در دنیا منتفی است.
اتوس
هراکلیتوس
دایمون
حکمت
لوگوس
2021
02
19
203
230
http://www.javidankherad.ir/article_127974_566e072ab68f43e862a8f11e78c09c76.pdf
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1399
17
38
کیهانشناسی تَنترَهای-پورانهای بر اساس رسالۀ بحر الحیاتِ شیخ محمد غوث گوالیاری
محمد رضا
عدلی
رسالۀ بحرالحیاتِ محمد غوث گوالیاری (د 970 ق)، از مشایخ طریقت شطاریه، مجموعهایست مرکب از آراء و اعمال یوگهای به انضمامِ اندیشههای عرفانیِ اسلامی. محمد در مقدمۀ بحرالحیات آن را برگردان فارسیِ رسالۀ انبرت کوند ( اَمْریتَه کوندَه، «حوضِ آب حیات»، از متون یوگهای) خوانده است. امروزه نسخۀ اصلی آن در دست نیست و خودِ شیخ صرفاً به ترجمۀ عربی آن (حوض الحیات) اشاره کرده است. رساله شامل ده فصل است، در فصل دهم روایتی از کیهانشناسی نقل میشود که با روایات تَنترَهای-پورانهای قرابت دارد. اندیشۀ محوری این کیهانشناسی، یعنی «کثرت در وحدت» با عقائد محمد همسو است. شیخ برای سایر مضامین این کیهانشناسی نیز شواهدی از سنت اسلامی نقل میکند. از جمله، توصیفِ «صدا» به عنوان نخستین تجلی، «عشق» به عنوان محرکی برای خلقت، «آبهای نخستین» به عنوان بستری برای آفرینش و ... . این مقاله میکوشد ریشۀ روایت محمد را در متون مختلف هندویی جستجو کند.
بحرالحیات
محمدغوث گوالیاری
شطاریه
یوگه
تنتره
پورانه
کیهانشناسی
2021
02
19
231
260
http://www.javidankherad.ir/article_127975_8388f40dbb33890a8142f2aa995ac44c.pdf
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1399
17
38
ابهام در متافیزیک طبیعیشده: مطالعه ای موردی - بررسی انواع طبیعتگرایی در مواجهه متافیزیک و فیزیک نسبیت خاص در فلسفة زمان قرن بیستم
حسن
امیری آرا
امیراحسان
کرباسی زاده
در این مقاله پس از بحث مختصری درباره اصول متافیزیک سنتی، به تعریف متافیزیک طبیعی شده میپردازیم. پس از آن به یک مثال ملموس از رابطه بین متافیزیک و علم در حوزه فلسفه زمان اشاره میکنیم. ادعای اول آن است که در متون فلسفه فیزیکی که دربارۀ نسبیت خاص تحریر شدهاند چهار نوع رهیافت کلی در مورد مساله زمان و ارتباط آن با نظریه نسبیت خاص وجود دارد. پس از آنکه به بررسی چهار رهیافت ذکر شده پرداختیم سعی خواهیم کرد وجوه طبیعی شده متافیزیکی این نوع نگاه ها را شناسایی کنیم. پس از بررسی این وجوه، نتیجه میگیریم که وجوه ذکر شده در فلسفه فیزیک (نسبیت خاص) به هیچ وجه متافیزیک را از متافیزیک سنتی متمایز نمیکنند. ادعای پایانی این مقاله این است که ابهامی اساسی در روشهای مصادیق ادعایی متافیزیک طبیعی شده وجود دارد.
متافیزیک طبیعیشده
متافیزیک زمان
همزمانی
نسبیت خاص
سرمدیگرایی
2021
02
19
261
283
http://www.javidankherad.ir/article_127976_a0a4f83bc63e8f53dbd9cfb423f9aa74.pdf
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1399
17
38
حکمت خسروانی در اندیشة حافظ شیرازی و بررسی امکان تأثیر اندیشة شیخ اشراق بر آن
محمد رضا
مرادی
شبنم
حاجی میرزایی
شهاب الدین سهروردی از میراث عرفانی ایران باستان و حکمت خسروانی آن در طرح عظیم فلسفه اشراق خود استفاده کرده است. دو قرن پس از او، خواجه حافظ شیرازی نیز از عبارات متعددی بهره گرفت که به همان فرهنگ تعلق دارد. نویسنده این مقاله واژههای متعددی از نظام فکری این دو متفکر را، بررسی نموده است تا میزان تأثیر پذیری حافظ از شیخ اشراق را نشان دهد. در این بررسی، مراجعه به کتب دینی مربوط به فرهنگ ایران باستان، آثار شیخ اشراق و دیوان اشعار حافظ مورد توجه بوده است. نویسنده با استفاده از چگونگی کاربرد آن واژهها، رابطهی جانشینی (paradigmatic) و رابطهی همنشینی (syntagmatic) و در نهایت معرفی درون متنی این کلمات و کلمات وابسته طرحی کلّی از حکمت خسروانی در اندیشهی حافظ ارائه کرده و نشان داده است که حکمت خسروانی او، با وجود مشترکاتی که با اندیشههای شیخ اشراق دارد، از استقلال و استحکام ویژهای برخوردار است.
«حافظ»
«شیخ اشراق»
«حکمت خسروانی»
«مذهب رندان»
2021
02
19
285
314
http://www.javidankherad.ir/article_128065_7b23b06716a020e0c3e82159f2ec2816.pdf
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1399
17
38
خوانش ارسطویی از مفهوم شانس در نظریه ی تکامل داروین
فاطمه
مشکی باف مقدم
فرح
رامین
شانس از جمله مباحثی است که در ذیل بحث علیت مطرح میشود و در آثار ارسطو و نظریه تکامل داروین از جایگاه ویژهای برخوردار است. با بررسی دقیق میتوان دریافت که معنای شانس از نظر داروین، همان معنای مورد پذیرش ارسطوست. شانس، مؤثرترین عامل تغییر و دگرگونی است که باعث اصلاح و سازگاری و در نتیجه تکامل موجودات زنده است. انتخاب طبیعی قانونی است که تصمیم میگیرد چه موجوداتی در نزاع برای بقاء زنده بمانند و به تکامل برسند. اینکه چگونه و چرا تغییر و دگرگونی ایجاد میشود و علل طبیعی تنوع گسترده موجودات چیست، امری است که برای داروین مجهول است. در حقیقت، ناآگاهی ما از این علل و عوامل، شانس نام دارد. این مقاله با روشی توصیفی-تحلیلی بر آن است تا معنای شانس در ارسطو و داروین را مورد مداقه قرار دهد و جایگاه آن را در انتخاب طبیعی و تکامل روشن سازد.
شانس
تکامل
تنوع زیستی
قانون طبیعی
دگرگونی
ارسطو
داروین
2019
06
21
315
342
http://www.javidankherad.ir/article_127977_48221645e62e3a76e596abff515dbf8c.pdf