2024-03-29T17:15:22Z
http://www.javidankherad.ir/?_action=export&rf=summon&issue=4716
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1396
14
32
متافیزیک عمل در اندیشه ابنعربی
حسن
ابراهیمی
سید امیر
اشرف واقفی
مطابق قول مشهور تا عصر ابنعربی، عمل، عرض است و فناپذیر. این تحقیق به طور مشخص به دنبال پاسخ به این پرسش است که آیا ابنعربی این رأی را پذیرفته، یا سخنی تازه به میان آورده است. بدین منظور در رویآوردی مستقیم، به فحص و بحث از تعابیری پرداخته میشود که وی مشخصاً در آنها به ماهیت عمل اشاره کردهاست. در این تحقیق روشن میشود که اگرچه ابنعربی در توصیف متافیزیکی عمل، ادبیات فلسفی-کلامی زمانه خویش را به کار میگیرد، اما فهم متفاوتی از آن دارد که به دیدگاهی که بعدها حکمت متعالیه در این باب عرضه میکند نزدیکتر است. به باور او، اگر مراد از عمل، حرکات و سکنات مادی باشد، عارضی، فناپذیر و زائل شدنی است؛ اما عمل حقیقی، رخدادی باطنی است که ناگزیر با حقیقتِ نفس مسانخت دارد.
ماهیت عمل
عرضیت عمل
جوهریت عمل
زوال عمل
بقای عمل
نفس
ابنعربی
2018
03
19
5
20
http://www.javidankherad.ir/article_59779_8eda7c9cf06bd5cd446e9127afd5ab40.pdf
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1396
14
32
تبیین حرکتشناسی ابنسینا در سنّت تفسیری حلّ مشکلات الإشاراتِ طوسی
محمد جواد
اسماعیلی
کتاب الإشارات والتنبیهات از نگارشهای موجز و ژرف مربوط به اواخر دوران زندگی ابنسیناست. بعد از نشر الإنارات فی شرح الإشاراتِ فخرالدین رازی در قرن ششم هجری، کتاب الإشارات والتنبیهات کانون توجه اندیشمندان بعدی قرار گرفت و در پرتو آن ادبیات گوناگون و گستردهای از حاشیه و تعلیقه گرفته تا شرح و تلخیص پدید آمد. یکی از این نگارشها، حلّ مشکلات الإشارت نصیرالدین طوسی است. بر پایۀ سنجش نسخههای موجود از این دو اثر به نظر میرسد در سنّت آموزش فلسفه در ایران، متن إشارات همواره بر پایۀ تفسیر طوسی مبنای تدریس قرار میگرفته است. بدین صورت که استادان فلسفه از روزگار طوسی به بعد، شرح طوسی را شایستهترین تفسیر از آراء ابنسینا به شمار میآوردهاند و همان متن را به فراگیرندگان فلسفه تدریس میکردهاند. حرکتشناسی در آثار گوناگون ابنسینا چه مفصل مانند الشفاء و چه مختصر مانند عیون الحکمة مطرح شده است. امّا آنچه سبب شد تا در نوشتار حاضر بحث حرکتشناسی ابنسینا در نمط دوم (فصل ششم- فصل هشتم) از کتاب حلّ مشکلات الإشارات طوسی مورد بررسی تفصیلی قرار گیرد این بود که اوّلاً در میان آثار ابنسینا کتاب الإشارات والتنبیهات دارای سنّت تفسیری گستردهای است و ثانیاً تأملات فلسفی قطبالدین شیرازی، سیّد برهانالدین بخاری، بدرالدین تستری و میر سید شریف جرجانی بر حلّ مشکلات الإشارات ناظر به این بحث تاکنون مورد توجه قرار نگرفته و منتشر نشده است. در این نوشتار ضمن ارزیابی پژوهشهای جدید در مضوع یادشده کوشش بر آن بوده است تا اهمیّت کتاب الإشارت در پرتو سنّت تفسیری آن، نشان داده شود.
حرکتشناسی
نظریۀ میل
ابنسینا
الإشارات والتنبیهات
حلّ مشکلات الإشارات
2018
02
20
21
52
http://www.javidankherad.ir/article_59780_6f82bc019e048a751b3cd03ee6653a79.pdf
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1396
14
32
مطالعه مقامات عرفانی از منظر عطّار بر اساس مجموع آثار وی
اشرف
روشندل پور
شاهرخ
حکمت
سیر و سلوک را می توان مهم ترین رکن عرفان و وهم ممیآن ان ای رینر ا هامعرفتی را ست. سالک واقعی با عنایت حق و ییر ر پیر کارران ب ا ریاضت ومجاهدت، مراحل و مقامات طریقت را یکی پس ای رینر پشت سر می گاارر و تایما ی کم حق یک مقا را بم خوبی ارا کررن باشد می توا د بم مقا رینر ران یابد.عطّار عارف بآرگی است کم رر تما اثار خور بم یبا ی سارن و شاعرا م، مقاماترا مطرح می کند. او بم توبم، یهد و ورع نان خاصی رارر و مقامات رینر ونفقر، صبر، توکل و رضا را رر هایت پختنی و کمال مطرح می کند. این وشتار بر اناست تا بم مطالعم مقامات رر اثار مختلف عطّار بپررایر و شیون طرح، بسامد و یآکمّ و کیف ا ها را بررسی ماید. یآ با استزارن ای رارن ها مطالعاتی بم روتوصیزی تحلیلی بم برخی ای ابهامات و سؤالات رر این یمینم، پاسخ رهد.
عطّار
مقامات
عرفان
سیر و سلوک
2018
03
19
53
77
http://www.javidankherad.ir/article_59781_f12c3c41fe39df04117a8274969af32e.pdf
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1396
14
32
مسأله هنر نزد افلاطون با تأکید بر شهود مثال خیر
مریم
سلطانی کوهانستانی
ارتباط وثیق میان معرفتشناسی و هستیشناسی در مابعدالطبیعه افلاطونی، خود را در هنر نیز آشکار میسازد. در تفکر افلاطون، اولاً فلسفه یک کمال نظری در حد طاقت بشری است؛ ثانیاً راه نشان دادن این معرفت نظری به اخلاق، سیاست و هنر این است که هم برای حکیم و هم برای آحاد جامعه یک کمال عملی باشد. افلاطون، غایت حکمت را شهود مثال خیر و این شهود را شرط انجام هر کار شخصی یا اجتماعی دانست، از اینرو هر چیز از جمله هنر، تابع غایت تحقق مثال خیر است. به اعتقاد افلاطون، هرگونه هنری که به حقیقت بیاعتنا باشد، فاقد ارزش است؛ زیرا خیری در آن نیست و هر اندازه هنری به حقیقت نزدیکتر باشد، به همان نسبت ارزشمند است. هرچند در آثار افلاطون چنین مطلبی به صراحت ذکر نشده است؛ اما میتوان گفت نفسِ هنرمندی که به مقام شهود مثال خیر رسیده است، با خلق اثر هنری، مظهر و جلوه صفاتی نظیر خلّاق، مبدع، بدیع و مصوّر میشود و با فعل هنری خود به مبدأ عالم شباهت مییابد.
افلاطون
هنر
مثال خیر
معرفت
شهود
آفرینندگی
2018
03
19
77
94
http://www.javidankherad.ir/article_59782_a0db20093628b98f5a9a8beb024c370b.pdf
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1396
14
32
نگاهی انتقادی به الگوی نُه بخشی دو بخشی - در بررسی منطق دورة اسلامی
امین
شاه وردی
در بخش نخست این مقاله، دیدگاه رشر در دستهبندی منطقدانان دوره اسلامی که در درجه نخست بر تضاد میان منطقدانان مکتب بغداد و ابنسینا و پیروانش مبتنی است، مورد بررسی قرار میگیرد و به برخی از نارساییهای آن اشاره میشود؛ پس از آن، دو خوانش متفاوت از الگوی نُه بخشی- دو بخشی تحت عناوین «کلاسیک» و «حداکثری» معرفی میشوند؛ در خوانش «کلاسیک»، صرفاً به ترتیب و انسجام مباحث منطقی و حذف یا عدم حذف مبحث مقولات در متون منطقی توجه میشود، در حالی که در خوانش «حداکثری»، همین عوامل در جهت تبیین آموزههای متفاوت منطقی در سیر منطق دورة اسلامی به کار گرفته میشوند. در ادامه، ناکارآمدیهای خوانش «حداکثری» در خصوص دستهبندی منطقدانان دورة اسلامی و تشخیص و تبیین آموزههای منطقی متفاوت این منطقدانان مورد تأکید قرار میگیرند و به برخی انتقادات مشترکی که بر هر دو الگوی شرقی-غربی و نُه بخشی-دو بخشی وارد میشوند، از جمله عدم توجه به تحولات متأخر منطق در جهان اسلام اشاره میشود.
تاریخ منطق
منطق دورة اسلامی
الگوی شرقی- غربی
الگوی نُه بخشی- دو بخشی
خوانش حداکثری از الگوی نُه بخشی-دو بخشی
2018
03
19
95
110
http://www.javidankherad.ir/article_59783_bcfc6fdb7b76aa265369e9c09e74443d.pdf
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1396
14
32
مقایسة گزارة بدیهی و گزارة پیشینی در مسألة توجیه
سید احمد
غفاری
معرفت در حوزة فلسفی اسلامی و غربی، به باور صادق موجّه تعریف شده است؛ عنصر محوری توجیه، همواره مورد بحث در میان محقّقان معرفتشناس بوده است. فیلسوفان معرفتشناس مسلمان، با تکیه بر تقسیم معرفت به بداهت و نظریّت، بداهت را به عنوان گزارة پایه معرّفی نموده و مبناگروی را بر اساس ابتناء نظریّات بر بدیهیّات، طرّاحی کردهاند. مقصود از بداهت در این نوشتار، استقلال از فکر است. لیکن تقسیم معرفت به پیشینی و پسینی، نتوانسته است چنین کارآمدی را داشته باشد؛ به عبارت دیگر، در فلسفة غرب، گزارة پیشینی نتوانسته است تکیهگاه توجیهی برای گزارة پسینی باشد. مقصود از پیشینی در این نوشتار از میان تعاریف هشتگانه مذکور در مقاله، عدم وابستگی توجیه گزاره به تجربه به معنای حسّ ظاهر است. در این مقاله، فارغ از کمبودی که در بیان معرفتشناسان غربی در این زمینه وجود دارد، نحوة توجیه مبناگرایانة گزارههای پیشینی و پسینی -با الهام از الگوی فلسفة اسلامی- با رویکردی تحلیلی تبیین شدهاست.
معرفت
بدیهی
پیشینی
توجیه
2018
03
19
111
134
http://www.javidankherad.ir/article_59784_78853bb21787e56f2e6a2727dc97295b.pdf
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1396
14
32
هنر اسلامی یا هنر مسلمانان؟ نکاتی دربارة اصالت هنر اسلامی
حمیدرضا
فرزان یار
ادیان بزرگ حقایق خود را نه فقط از طریق کلمات، بلکه همچنین با خلق هنرهایی متناسب با دیدگاه خود اظهار میکنند. هنر اسلامی به مثابه هنر آخرین دین بزرگ الهی، متشابهاً، درونیترین حقایق اسلام را بهواسطة صور محسوس ظاهر کرده است. هنر اسلامی پس از شکلگیری آن، همچنین بخشهایی از هنر شرق و غرب را نیز تحت تأثیر قرار داد. در دهههای اخیر بعضی از نویسندگان غربی اصالت هنر اسلامی را، از جمله با اشاره به بعضی وامگیریها، واقعی یا ادّعایی، مورد تردید قرار داده و پیوند آن را با خود اسلام انکار کردهاند. لذا در نوشتههای این نویسندگان به جای «هنر اسلامی» گاهی عبارت «هنر مسلمانان»، «هنر در سرزمینهای اسلامی» و مانند آنها به کار میرود. مقالة حاضر با مروری بر این نظرات و نقد آنها میکوشد تا در حدّ مجال خود اصالت هنر اسلامی را باز نماید
هنر اسلامی
هنر مسلمانان
اسلام
اصالت هنر اسلامی
هنر شرق
هنر غرب
تأثیر پذیری
تأثیر گذاری
2018
02
20
135
151
http://www.javidankherad.ir/article_62696_6301cd37b92595aa03c898f8bd924261.pdf
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1396
14
32
تحلیل و مقایسۀ چهار تفسیر از اخلاق نیکوماخوس
روح الله
کریمی
این مقاله به بررسی چهار رویکرد متفاوت در تفسیر اخلاق نیکوماخوس، در موضوع کسب عادت، میپردازد و در پی یافتن پاسخی برای این پرسش است که چرا و چگونه تکرار اعمال منتسب به یک فضیلت به مرور زمان ملکۀ فضیلت را در آدمی ایجاد میکند. ابتدا بنا به تقسیم افلاطون از اجزای نفس به جزء همت و اراده، جزء عقلانی و جزء شهوانی (امیال و عواطف)، ادعا میشود اغلب تفاسیر با محور قرار دادن یکی از این اجزاء به تفسیر ارسطو پرداختهاند، و از این رو، در سه دسته طبقهبندی میشوند. از آنجایی که اخلاق نیکوماخوس، مهمترین منبع اندیشمندان مسلمان در اخلاق فلسفی بوده است، اخلاق ناصری به عنوان خوانشی از اخلاق نیکوماخوس منظور، و نشان داده میشود چرا و چگونه نزد خواجهنصیر جزء همت و اراده اولویت مییابد. سپس در تفسیر عاطفی به تفسیر مایلز برنیت و در تفسیر عقلانی به تفسیر ریچارد سورابجی به عنوان نمونه پرداخته میشود و بر این سه رویکرد تفسیری نقدهایی درونی و بیرونی بررسی میشوند. نهایتاً با بهره بردن از تفسیر نانسی شرمن، تلاش میشود تفسیری جامع از ارسطو ارائه شود. که انتقادهای وارد بر تفاسیر پیشین را تاب آورد. در تفسیر مقبول، ارتباط وثیق میان عاطفه و شناخت محور قرار میگیرد تا کسب عادت به مثابۀ عملی انتقادی تفسیر شود.
اخلاق نیکوماخوس
ارسطو
کسب عادت
تربیت اخلاقی
نسبت عاطفه و شناخت
2018
03
19
153
182
http://www.javidankherad.ir/article_59785_ae8846bf5b95438fe045c9f3bf0449c8.pdf
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1396
14
32
بررسی چگونگی اطلاق «موجود» بر موجودات از دیدگاه فارابی
لیلا
کیان خواه
از دیدگاه ارسطو، موضوع مابعدالطبیعه یعنی «موجود»، نه بر اساس اشتراک معنوی و نه بر اساس اشتراک لفظی بلکه به طریق «نسبت به چیزی» بر موجودات اطلاق میگردد. به عبارت دیگر «موجود»، نه به گونهای یکسان بلکه به تقدم و تأخر بر موجودات حمل میشود. اولین اطلاق «موجود»، جوهر است و بقیه موجودات به جهت نسبتی که با آن دارند موجود خوانده میشوند. تأمل در آثار فارابی نشان میدهد که فارابی در اطلاق «موجود» بر موجودات به تشکیک سینوی دست نیافته و به تبع ارسطو، اطلاق موجود بر موجودات را نه بر اساس اشتراک لفظی میداند و نه بر اساس اشتراک معنوی. از دیدگاه فارابی، موجود، به یک معنا و به طور یکسان بر مقولات حمل نمیشود؛ بلکه بنابر تقدم و تأخر بر آنها اطلاق میگردد. این تقدم و تأخر بر اساس نیازمندی و یا استقلال مقولات در وجود است. علاوه بر این، به نظر میرسد فارابی در آثار خود از الگوی ارسطویی این نوع حمل یعنی حمل موجود در سطح مقولات، فراتر رفته و آن را در سطح طولی یعنی حمل موجود بر موجود اول و ثوانی و سپس سایر مخلوقات نیز بیان میکند.
فارابی
ارسطو
موجود
موجودات
مقولات
موجود اول
2018
03
19
183
212
http://www.javidankherad.ir/article_59786_5b59ea32dea9928832c239f508bc2089.pdf
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1396
14
32
تبیین و تحلیل جایگاه روش شهودی در دستگاه فلسفی صدرالمتألهین
حسام الدین
مؤمنی شهرکی
عبدالحسین
خسروپناه
یکی از مهمترین ویژگیهای حکمت متعالیه، چند روشی بودن آن است. صدرالمتألهین در حکمت متعالیه خویش از سه روش شهودی، عقلی و وحیانی استفاده کرده است. وی با ارائه روش فلسفی خود تأثیر بسیار مهمی بر جریان فلسفه اسلامی پس از خود بر جای گذاشت؛ آنچنانکه یکی از مهمترین عوامل تفوق حکمت متعالیه در دوره معاصر، همین کثرت روش فلسفی ملاصدرا است. نگارندگان در مقاله حاضر به تبیین و تحلیل جایگاه روش شهودی در دستگاه فلسفی صدرالمتألهین پرداخته و نشان دادهاند که وی از روش شهودی در نظام فلسفی خویش، بهره برده است. همچنین الگوهای روش شهودی ایشان در کاربرد روش شهودی در نظام حکمت متعالیه را نیز ارائه نموده است. روش محققان در این پژوهش تحلیلی-انتقادی است و از نظر هدف از نوع تحقیقات بنیادی- نظری به حساب میآید
روش شهودی
صدرالمتألهین
حکمت متعالیه
عرفان
2018
02
20
213
226
http://www.javidankherad.ir/article_62697_cd087c13422b773aa1f007f29320cc0f.pdf
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1396
14
32
آیا خدا شخص است؟
محمد
لگنهاوزن
منصور
نصیری
یکی از مهمترین مباحث دربارۀ خدا، بررسی شخص یا غیرشخص بودن خداست. دیدگاه رایج در میان مسیحیان این است که خدا شخص است؛ و درست بر خلاف آن، مسلمانان، معمولاً معتقد به خدایی غیرشخصی هستند. به رغم اهمیتی که این تفاوت در بسیاری از مسائل الهیاتی دارد، بحث چندانی دربارۀ آن، به ویژه در جهان اسلام، صورت نگرفته است. در این مقاله، استدلالهای معتقدان به شخص بودن خدا و مخالفان شخص بودن خدا را به صورت جداگانه طرح و بررسی کردهایم. هرچند که نمیتوان استدلالهای هیچیک از طرفین را تام و کامل دانست، در مجموع با توجه به ارزیابیِ نهاییای که ارائه کردهایم، دیدگاه مربوط به غیرشخص بودن خدا را تقویت کردهایم و آن را معقولتر و پذیرفتنیتر از دیدگاه رقیب دانستهایم.
خدا
شخص
شخصوار
شخص بودن خدا
ذهن
2018
03
19
227
258
http://www.javidankherad.ir/article_59787_6ce7e90bfa9135bf70f77d3e8d266c4f.pdf
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1396
14
32
مبانی فلسفی هنر در آثار ابنسینا
حسین
هاشم نژاد
یکی از مؤلفههای اصلی هنر، زیبایی است. به نظر ابنسینا زیبایی به معنای عام (محسوس و نامحسوس)، کمال اخیر یا داشتن همه اوصاف شایسته و بایسته است. به نظر او عناصر زیبایی محسوس، نظم، تقارن، حُسن تألیف، اعتدال، وحدت و اتّفاق در یک شیء است. منشاء نهایی زیبایی، جمیل مطلق است. لذت بخشی، ایجاد دوستی و عشق، اِعجاب و تحسینبرانگیزی از جمله آثار زیبایی بر روی نفس مُدرِکاند. زیبایی امری عینی و آفاقی است. هنر طبق مبانی ابنسینا قابل تعریف به «فعل صورت بخشی زیباست». محاکات که در نزد افلاطون و ارسطو اساس هنر تلقی میشد، در نزد ابنسینا معنای عامی دارد و با محاکات مدّ نظر افلاطون و ارسطو متفاوت است. طبق دیدگاه شیخ الرئیس، خیال مبدأ قریب همه آثار هنری است. ابنسینا دربارة قوّه خیال و متخیّله به وجه مبسوط بحث میکند که در آفرینش هنری، نقش مهمّی ایفا میکنند. منشأ بعید هنر در نزد شیخ الرئیس میل غریزی به محاکات، میل فطری به زیباییجویی است.
زیبایی
هنر
محاکات
خیال
بازنمایی
2018
03
19
259
278
http://www.javidankherad.ir/article_59788_0153604236a928d16ab108c4fba6eb18.pdf
جاویدان خرد
جاویدان خرد
2251-8932
2251-8932
1396
14
32
نظریه مکان، محمول و تفرّد در فلسفه ژاپنی از نیشیدا تا ایزوتسو
اونو
جونیچی
هویّت انسان امری است نه جوهری و نه صلب بلکه متغیّر. فلسفه غربی، در دورۀ گذار خودشناسی، به ژاپن معرفی شده است و این عامل که سبب دگرگونی بنیادی در خودآگاهی و بازنمایی در ژاپن شده است، نقش مهمی ایفا کرده است. به یقین، اندیشمندان ژاپنی جهانبینی خود را به شیوۀ مدرن ـ متفاوت از گذشته ـ درک و اظهار میکنند. به عبارت دیگر، ایشان با بازاندیشی مصطلحات در سنت خود در دوران مدرن شدن در چارچوبی کلیتر زمینه را برای اندیشه متناسب با روزگار خود فراهم کردند. برخی از نمایندگان این مکتب، که از این منظر فلسفهورزی میکنند، مسائلی نظیر مکان، محمول و تفرّد را به شیوهای نوین مفهومسازی کردند. با تمرکز بر چالش فیلسوفان ژاپنی نسبت به مدرنیته، در پژوهش حاضر به بررسی آراء چهرههای برجستهای نظیر کیتارو نیشیدا، دائیستسو سوزوکی، شینیچی هیساماتسو، جوئیچی سوئه تسونا، کیجی نیشیتانی و توشیهیکو ایزوتسو میپردازم. از این میان، تأکید ویژه بر نیشیدا، سوزوکی، نیشیتانی و ایزوتسو خواهم داشت چرا که ایشان اندیشمندانی پرنفوذ هستند و گفتمانهای فلسفی گستردهتری را در قلمرو فلسفی ژاپن پدید آوردند
نظریۀ مکان
محمول
تفرّد
مدرنسازی
فلسفۀ ژاپنی
2018
02
20
5
24
http://www.javidankherad.ir/article_62698_f42149a1bfc40c49d75d3b2f6763f3e1.pdf