مبانی فلسفی هنر در آثار ابن‌سینا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

.

چکیده

یکی از مؤلفه­های اصلی هنر، زیبایی است. به نظر ابن­سینا زیبایی به معنای عام (محسوس و نامحسوس)، کمال اخیر یا داشتن همه اوصاف شایسته و بایسته است. به نظر او عناصر زیبایی محسوس، نظم، تقارن، حُسن تألیف، اعتدال، وحدت و اتّفاق در یک شیء است. منشاء نهایی زیبایی، جمیل مطلق است. لذت بخشی، ایجاد دوستی و عشق، اِعجاب و تحسین‌برانگیزی از جمله آثار زیبایی بر روی نفس مُدرِک‌اند. زیبایی امری عینی و آفاقی است. هنر طبق مبانی ابن­سینا قابل تعریف به «فعل صورت بخشی زیباست». محاکات که در نزد افلاطون و ارسطو اساس هنر تلقی می­شد، در نزد ابن­سینا معنای عامی دارد و با محاکات مدّ نظر افلاطون و ارسطو متفاوت است. طبق دیدگاه شیخ الرئیس، خیال مبدأ قریب همه آثار هنری است. ابن­سینا دربارة قوّه خیال و متخیّله به وجه مبسوط بحث می­کند که  در آفرینش هنری، نقش مهمّی ایفا می­کنند. منشأ بعید هنر در نزد شیخ الرئیس میل غریزی به محاکات، میل فطری به زیبایی‌جویی است.

کلیدواژه‌ها


 
 
-        آدورنو و مارکوزه، زیبایی شناسی انتقادی، ترجمه امید مهرگان، نشر گام نو، تهران،1382.
-        آزبورن و چیلورز، سبک‌ها و مکتب‌های هنری، ترجمه فرهاد گشایش، انتشارات مارلیک، تهران، 1386.
-         ابن‌سینا، الاشارات و التنبیهات، ج2، نشر البلاغة، قم، 1375.
-        ـــــــــ،  الشفاء (المنطق، الهیات،الریاضیات)، تحقیق ابراهیم مدکور، الاب قنواتی، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، قم،1405هـق.
-        ـــــــــ،  النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، ویرایش محمد تقی دانش‌پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1379.
-        ـــــــــ،  رسالة فی العشق، تحقیق حلمی ضیاء اولکن؛ دانشکده ادبیات استانبول، استانبول، 1953.
-        ـــــــــ،  المبدأ و المعاد، تصحیح عبد الله نورانی، مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل با همکاری دانشگاه تهران، تهران، 1379.
-        ـــــــــ،   رسالة فى ما تقرر عنده من الحکومة، تحقیق حلمی ضیاء اولکن؛ دانشکده ادبیات استانبول، استانبول، 1953.
-        ـــــــــ،   پنج رساله شیخ الرئیس، تصحیح احسان یار شاطری، انتشارات دانشگاه همدان، همدان، 1383.
-        ـــــــــ،   رساله نفس، تصحیح موسی عمید، دانشگاه همدان و انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، همدان،1383.
-        ارسطو، متافیزیک، ترجمه شرف الدین خراسانی، انتشارات حکمت، تهران، 1348.
-        ـــــــــ،  فنّ شعر، عبد الحسین زرین‌کوب، امیر کبیر، تهران، 1387.
-        افلاطون، مجموعه آثار، ترجمه محمد حسن لطفی، رضا کاویانی، خوارزمی، تهران،1380.
-        دورانت، ویل، لذّات فلسفه، ترجمه عباس زریاب خویی، سازمان‌ انتشارات‌ انقلاب‌ اسلامی‌، تهران، 1380.
-        طوسی، نصیر الدین، اساس الاقتباس، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1367.
-        فارابی، ابونصر، آراء اهل المدینة الفاضلة و مضادتها، مکتبة الهلال، بیروت،1995م.
-        ـــــــــ،   المنطقیات للفارابی، مکتبة آیة الله مرعشی نجفی، قم، 1408.
-          Carroll , Noel.(2001).Beyond Aesthetic: Cambridge University pres