نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استاد مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی
2 استادیار دانشگاه تهران، پردیس فارابی
چکیده
یکی از مهمترین مباحث دربارۀ خدا، بررسی شخص یا غیرشخص بودن خداست. دیدگاه رایج در میان مسیحیان این است که خدا شخص است؛ و درست بر خلاف آن، مسلمانان، معمولاً معتقد به خدایی غیرشخصی هستند. به رغم اهمیتی که این تفاوت در بسیاری از مسائل الهیاتی دارد، بحث چندانی دربارۀ آن، به ویژه در جهان اسلام، صورت نگرفته است. در این مقاله، استدلالهای معتقدان به شخص بودن خدا و مخالفان شخص بودن خدا را به صورت جداگانه طرح و بررسی کردهایم. هرچند که نمیتوان استدلالهای هیچ‌یک از طرفین را تام و کامل دانست، در مجموع با توجه به ارزیابیِ نهاییای که ارائه کردهایم، دیدگاه مربوط به غیرشخص بودن خدا را تقویت کردهایم و آن را معقولتر و پذیرفتنیتر از دیدگاه رقیب دانستهایم.
کلیدواژه‌ها
- کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، کتاب التوحید، باب اطلاق القول بأنه شیء.
- شیخ مفید، الارشاد، کتابفروشی اسلامیه، تهران، 1376.
- شیرازی، صدرالدین، الحکمة العرشیة، تصحیح: فاتن محمدخلیل اللبون فوادکار، مؤسسة التاریخ العربی، بیروت، 1420.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان، الطبعة الخامسة، موسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت، 1403.
- طباطبایی، محمدحسین، شیعه در اسلام، مرکز بررسی‌های اسلامی، قم، [بی‌تا].
- نیکلسون، رینولد، تصوف اسلامی و رابطۀ انسان و خدا، ترجمه: دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، انتشارات توس، تهران، 1358.
- Aquinas, Thomas, Summa Theologica.
- Hartshorne, Charles and Resese, William L., Philosophers Speak of God, (Chicago: The University of Chicago Press, 1953)
- Hick, John, Philosophy of Religion, 2nd ed. (Englewood Cliffs, N. J.: Prentice Hall, 1973).
- Husik, Issac, A History of Mediaeval Jewish Philosophy (New York: Meridian Books, and Philadelphia: The Jewish Publication Society of America, 1960).
- Kung, Hans, Does God Exist? (London: Collins, 1980), 632-3. Cited in Mackie.
- laird, John, Mind and Deity (London: George Allen & Unwin, 1941).
- Mackie, J.L., The Miracle of Theism (Oxford: Clarendon Press, 1982).
- Nilson, Kai, An Introduction to the Philosophy of Religion (New York: St. Martin's Press, 1982).
- Owen, H. P. "Theism", The Encyclopedia of Philosophy, 1972, VIII.
- Plantinga, Alvin; Tooley , Michael, Knowledge of God (Chennai, India: Blackwell Publishing Ltd, 2008)
- Rahman, Fazlur The Philosophy of Mulla Sadra (Albany: State University of New York Press, 1975).
- Rahner, Karl, Foundations of Christian Faith, trans. William V. Dyck (New York: The Seabury Press, 1978).
- Seyyed Hossein Nasr, Ideals and Realities of Islam, (Boston: Beacon Press, 1975).
- Shari'ati, Ali, On the Sociology of Islam, trans. Hamid Algar (Berkeley: Mizan Press, 1979), passim.
- Swinburne, Richard, The Coherence of Theism (Oxford: Clarendon Press, 1977).
- Watts, Alan, Behold the Spirit: A Study in the Necessity of Mystical Religion (New York: Pantheon Books, 1947.
- Webb, Clement C. J., God and Personality, London: George Allen & Unwin, 1920.
- Wolfson, Harry Austryn, The Philosophy of the Kalam (Cambridge: Harvard University Press, 1976).
)