ترکیب اتحادی از منظر صدرالدین دشتکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی گروه فلسفه دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشجوی دکتری پژوهشکدۀ علوم شناختی

10.22034/iw.2020.223872.1408

چکیده

صدرالدین دشتکی، مبدع نظریۀ ترکیب اتحادی، معتقد است که هر ترکیب حقیقی اتحادی است. در این مقاله نخست بر پایة حاشیة قدیم و حاشیۀ جدید وی بر شرح تجرید قوشچی، دیدگاه او را دربارة چیستی و ویژگی‌های ترکیب اتحادی تقریر کرده‌ایم. او معتقد است در ترکیب اتحادی اجزای مرکب وجود بالفعلی ندارند و کثرت آنها تنها تحلیلی عقلی است. در گام بعد دو استدلال وی را به سود اتحادی بودن برخی ترکیب‌ها صورت‌بندی کرده‌ایم. در استدلال نخست، وی از حقیقی بودن ترکیب در موالید ثلاث و بالقوه بودن اجزای آنها اتحادی بودن را نتیجه گرفته است. استدلال دوم مبتنی بر صحت حمل میان اجزا و مرکب است. سپس سه اشکال بر این نظریه و پاسخ دشتکی بدان‌ها را بیان کرده‌ایم. در ضمن پاسخ به اشکال‌ها، دشتکی علیت صورت برای ماده را علیت تحلیلی و اجزای مرکب اتحادی را غیرمستقل‌الوجود معرفی می‌کند. در بخش پایانی، عباراتی از بهمنیار را، که دشتکی بدان استشهاد کرده و می‌تواند از پیشینه‌های نظریۀ ترکیب اتحادی باشد، بررسیده‌ایم.

کلیدواژه‌ها


 ابنسررینا، حسررین بنعبداهلل، 2832 ،ا شررارات و التنبیهات، تصررحیح مجتبی زارعی،
بوستان کتاب، قم.
 ابنسینا، ح سین بنعبداهلل، 2171 ،ال شفاء )ا لهیات(، تحقیق سعید زائد، چ 1 ،کتابخانۀ
مرعشی نجفی، قم
 بهمنیاربن مرزبان، 2811 ،التح صیل ، ت صحیح و تعلیق مرت ضی مطهری، چ 1 ،دان شگاه
تهران، تهران.
 ح سینی، داود، 2813 ،وجود و تات؛ تف سیری از صدرا در سیاق تاریخی ، انت شارات
حکمت اسالمی، قم.
 دشتکی شیرازی، صدرالدین، 223 ،احلاشیة القدیمة علی الرشح اجلدید للتجرید، نسخۀ
خطی، کتابخانۀ آستان قدس رضوی، شمارة 223.
 د شتکی شیرازی، صدرالدین، 118 ،احلا شیة اجلدیدة علی ال رشح اجلدید للتجرید، ن سخۀ
خطی، کتابخانۀ آستان قدس رضوی، شمارة 118.
 سبزواری، مو هادی، 2831 ،رشح املنظومة، ج1 ،تحقیق م سعود طالبی، تعلیق ح سن
حسنزادة آملی، چ8 ،ناب، قم.
 شیرازی، صدرالدین محمدبن ابراهیم، 2132م، احلکمة املتعالیة یف االسفار العقلیة االربعة،
چ8 ،دار احیاء التراث، بیروت.
 طباطبایی، سیدمحمدح سین، 2113ق، هنایة احلکمة، تحقیق و تعلیق عبا سعلی زارعی
سبزواری، مؤسسۀ نشر اسالمی، قم.
 عبودیت، عبدالر سو ، 2812 ،درآمدی به نظام حکمت صدرایی، ج 8 ،ان سان شنا سی ،
مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی و سمت، قم و تهران.
 عبودیت، عبدالرسو ، 2818الف، حکمت صدرایی به روایت عالمه طباطبایی؛ مبحث
ماهیت، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم.
 عبودیت، عبدالر سو ، 2818ب، حکمت صدرایی به روایت عالمه طباط بایی؛ مبحث
جوهر، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی ، قم.
 هیجی، مالعبدالرزاق، 2111ق، شروارق ا لهام فی شرر تجرید الکالم، تحقیق اکبر
اسدعلیزاده، مؤسسۀ امام صادق، قم.