«کلمۀ الهی»: انواع آن و تطابق میان آنها از منظر عرفانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه

2 استاد گروه فلسفه، موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.

چکیده

در عرفان اسلامی‌همۀ مظاهر هستی جلوه‌ای از حق تعالی هستند که بنا به اصل تجلی از منشأ واحدی به ظهور رسیده‌اند. برای این مظاهر الهی گاه تعبیر «کلمه» به‌کار رفته است. این تعبیر بیانگر این اصل است که متکلم حقیقی عالَم، ذات واحد حق است و هر آنچه موجود گشته، به نَفَس رحمانی حق به منصۀ ظهور رسیده و همچون ارتباط کلمه با صاحب کلام، ارتباطی مستقیم و روشن با وی دارد. برای انواع کلمات الهی تعابیر مختلفی ذکر شده است که برخی از مهم‌ترین آنها که برگرفته از اصطلاحات قرآنی است، «کلمات آفاقی»، «کلمات انفسی» و «کلمات قرآنی» می‌باشد. این سه نوع کلمۀ الهی، سه کتاب «آفاقی»، «انفسی» و «قرآنی» را تشکیل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند که توجه و دقت به آنها در کنار هم راه‌گشای معرفت پروردگار است. افزون بر این، از آنجا که آنها از یک منشأ واحد به ظهور رسیده‌اند، تشابه و تطابق بسیاری نیز میان آنها به لحاظ کلی و جزیی به چشم می‌آید که به برخی از آنها اشاره می‌شود.

کلیدواژه‌ها


-         ابن‌عربی، الفتوحات المکیه، بیروت، دارصادر، بی­تا.
-         ـــــــــ، الفصوص الحکم، به کوشش ابوالعلاء عفیفی، الزهراء، تهران، 1375.
-         ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، دار صادر، بیروت، 1414ق.
-         جامی، عبد الرحمن، الدرة الفاخرة فى تحقیق مذهب الصوفیة، حکمت عمادیه‏، به کوشش نیکو لاهیر و علی موسوی بهبهانی، مؤسسه مطالعات اسلامی،تهران.
-         ــــــــــــــــــ، نقد النصوص فی شرح الفصوص، به کوشش ویلیام چیتیک، مؤسسه حکمت و فلسفه ایران، تهران، .1370
-         راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، نشر ذوی القرآن، تهران، 1395.
-         سید حیدر آملی، انوار الحقیقة و اطوارالطریقة و اسرارالشریعة، به کوشش سید محسن موسوی تبریزی، انتشارات نور علی نور، قم.
-         ـــــــــــــــ، تفسیر المحیط الاعظم و البحر الخضم، به کوشش سید محسن موسوى تبریزى‏، انتشارات وزارت ارشاد اسلامى، تهران، 1422 ق.
-         عبدالرزاق کاشانی، شرح فصوص الحکم، انتشارات بیدار، قم، 1370.
-         صائن‌الدین ترکه، تمهید القواعد، انتشارات بوستان کتاب،تهران.
-         صدرالدین شیرازی، محمد، اسرارالآیات، ترجمه محمد خواجوی، انتشارات مولی،تهران، 1380.
-         طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم.
-         عبد‌الرزاق کاشانی، شرح فصوص الحکم، انتشارات بیدار، قم، 1370.
-         قیصری، داود بن محمود، شرح فصوص الحکم، به کوشش حسن حسن زاده آملی، بوستان کتاب، قم، 1386.
-         کتاب مقدس، عهد جدید، ترجه پیروز سیار، نشر نی، تهران، 1387.
-         کتاب مقدس، عهد عتیق و عهد جدید، ترجمه فاضل خان همدانی، ولیم گلن، هنری مرتن، انتشارات اساطیر، تهران،  1379.  
-         مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، نشر کتاب، تهران، 1360.
-         مولوی، جلال الدین، غزلیات شمس تبریزی ، به کوشش محمد رضا شفیعی کدکنی، نشر سخن، تهران، 1388.
-         یزدان پناه، سید یدالله، عرفان نظری و مبانی و اصول، قم، انتشارات موسسه امام خمینی، 1388.
-          Edwards, R.B., “Word”, The International Standard Bible Encyclopedia, G. W. Bromiley (ed.), Mishigan,1988.