هدف خدا از خلقت در ساحت عقل و نقل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر

چکیده

در این مقاله ضرورت وجود هدف برای فاعلیّت خدا به سه صورت نفی می‌شود: اول: غایت برای ذات خدا نه ضرورتی برگرفته از مبانی و قواعد عقلی و فلسفی است. دوم: نه لازمه مکتب و فلسفه ارسطویی است. سوم: نه از آموزه‌های دینی و نصوص شرعی اعمّ از آیات و روایات قابل استفاده است. لذا هرگونه فرض یا ضرورت هدف برای خدا در خلقت مردود است و اثبات کردیم که خدا در خلقت هیچ‌گونه غایتی نداشته است، بلکه خالقیت او نسبت به همه عوالم به صورت «جود» است. و البته هر گونه غایتی که برای خدا قابل فرض است به فعل خدا برمی‌گردد. بنابراین از یک طرف اثبات غایت و هدف برای ذات خدا محال است زیرا مستلزم این است که خدا ناقص و ممکن باشد و از طرف دیگر نفی غایت و هدف از فعل خدا نیز محال است زیرا مستلزم این است که فعل خدا لغو باشد. بنابراین هر دو فرض محال است.

کلیدواژه‌ها


-         ابن ترکه، صائن الدین، شرح تمهید القواعد، انتشارات انجمن فلسفه ایران، تهران، 2535.
-         ابن‌سینا، حسین، التعلیقات، الطبعة الرابعه، دفتر تبلیغات اسلامی‌ حوزه قم، 1379.
-         ___ ، _____، الشفاء (الإلهیّات)، چاپ اول، انتشارات ناصر خسرو، طهران، 1363.
-         ارسطو، مابعدالطبیعه، ترجمه محمد حسن لطفی، چاپ اول، طرح نو، تهران، 1378.
-         ___ ، سماع طبیعی، ترجمه محمد حسن لطفی، چاپ اول، طرح نو، تهران، 1378.
-         اسپینوزا، باروخ، اخلاق، ترجمه محسن جهانگیری، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1364.
-         افلاطون، دوره آثار افلاطون، ترجمه محمد حسن لطفی، انتشارات خوارزمی، تهران، بی‌تا.
-         البحرانی، میثم بن علی بن میثم، قواعد المرام فی علم الکلام، مطبعه مهر، قم، 1398ق.
-         برن، ژان، ارسطو و حکمت مشاء، ترجمه سیدابوالقاسم پورحسینی، انتشارات امیر کبیر، تهران،1373. 
-         برهیه، امیل، تاریخ فلسفه قرون وسطی و دوره تجدد، ترجمه و تلخیص یحیی مهدوی، انتشارات خوارزمی، تهران، 1377.
-         بریه، امیل، تاریخ فلسفه، ترجمه علی‌مراد داوودی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 2535.
-         پویان، مرتضی، هدف خدا از خلقت، نشر علم، 1393.
-         الحلّی، حسن بن یوسف بن مطهّر، الجوهر النضید، انتشارات بیدار، قم، 1363.
-         ____، ______________،  کشف المراد، منشورات الاعلمی، بیروت، لبنان، 1399ق.
-         الجرجانی، علی بن محمد، التعریفات، شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی البابی الحلبی، 1357ق.
-         خراسانی، شرف‌الدین، نخستین فیلسوفان یونان، چاپ اول، با همکاری مؤسسه انتشارات فرانکلین، 1350.
-         خوانساری، جمال‌الدین، شرح غررالحکم و دررالحکم، تألیف عبدالواحد، محمد تمیمی آمدی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران،1360.
-         الداماد الحسینی، محمد بن محمد، القبسات، مؤسسه مطالعات اسلامی‌دانشگاه مک گیل شعبه تهران، تهران، 1376.
-         زنوزی، علی، بدائع الحکم، انتشارات الزهراء، تهران، 1376.
-         ژیلسون، اتین، روح فلسفه قرون وسطی، ترجمه ع. داوودی، چاپ اوّل، انتشارات علمی‌ و فرهنگی، تهران، 1366.
-         سهروردی، شهاب‌الدین، مجموعه مصنّفات شیخ اشراق، انجمن اسلامی ‌حکمت و فلسفه، تهران،1391.
-         شاه آبادی، محمد علی، رشحات البحار، نهضت زنان مسلمان، تهران،1360.
-         الشهرستانی، عبدالکریم، نهایة الاقدام فی علم الکلام، تصحیح الفرد جیوم، بی‌جا، بی‌تا.
-         الشیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیّة الاربعة، الطبعة الثالثة، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1981م.
-         ____ ،__________ ، الشواهد الربوبیة، چاپخانه دانشگاه مشهد، 1346.
-         ____ ، __________، تفسیر القرآن الکریم، الطبعةالثانیة، انتشارات بیدار، قم، 1366.
-         _____، _________، المبدأ و المعاد، انجمن فلسفه ایران، تهران، 1354.
-         طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، دارالکتب الاسلامیة،1396ق.
-         ____، __________، نهایة الحکمة، تعلیق محمد تقی المصباح الیزدی، انتشارات الزهراء، 1363.
-         _____، _________، مجموعه مقالات و پرسش‌ها و پاسخ‌ها، دفتر نشر و فرهنگ اسلامی، 1371.
-         طوسی، ابوجعفر محمد بن محمد بن حسن، شرح الاشارات و التنبیهات، مطبعه الحیدری، طهران، 1379ق.
-         الفارابی، ابونصر، التعلیقات، انتشارات حکمت، تهران، 1412ق.
-         _____،_________، السیاسة المدنیة، الطبعةالاولی، بیروت، 1946م.
-         القمی، سعید محمد بن محمد، ابن بابویه، التوحید، مکتبة الصدوق، طهران، 1398ق.
-         _____،_________، علل الشرایع، دارالبلاغه، بی‌تا.
-         قیصری، داوود، شرح فصوص الحکم، انتشارات بیدار، قم، بی‌تا.
-         کاپلستون، فریدریک، تاریخ فلسفه، جلد اول، ترجمه سیدجلال الدین مجتبوی، انتشارات علمی و فرهنگی و انتشارات سروش، 1368.
-         کاشانی، ملامحسن، اصول المعارف، انتشارات دانشگاه الهیّات و معارف اسلامی‌مشهد، 1354.
-         الکلینی‌الرازی، جعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق، الاصول من الکافی، دارالکتب الاسلامیه،1363.
-         کونگ، هانس، تاریخ کلیسای کاتولیک، ترجمه حسن قنبری، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، 1384ش
-         گمپرتس، تئودور،  متفکران یونانی، ترجمه محمد حسن لطفی، انتشارات خوارزمی، تهران، 1375.  
-         لایب نیتس، مونادولوژی و چند مقاله فلسفی دیگر، ترجمه عبدالکریم رشیدیان، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، تهران،1372.
-         مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، مکتبة الاسلامیة، قم، ایران، بی‌تا.
-         المظفّر، محمد رضا، المنطق، دارالتعارف، بیروت، لبنان، 1400ق.
-         وال، ژان، مابعد الطبیعه، ترجمه یحیی مهدوی و همکاران، انتشارات خوارزمی، تهران، 1370.
-         یاسپرس، کارل، فلوطین، ترجمه محمد حسن لطفی، انتشارات خوارزمی، تهران، 1363.
-         _____، _________، نیچه و مسیحیّت، ترجمه عزت‌الله فولادوند، انتشارات سخن، تهران، 1380.